İntikam değil adalet için Hocalı’yı unutma

Hocalı Soykırımı’nın üzerinden 24 yıl geçti. 25-26 Åžubat 1992 tarihlerinde, Hankendi’ndeki 366 sayılı Rus zırhlı birliÄŸinin de desteÄŸini alan Ermenistan ordusu, Azerbaycan’ın KarabaÄŸ bölgesindeki Hocalı’da sivil, kadın, çocuk, yaÅŸlı ayrımı yapmadan 613 kiÅŸiyi en ağır iÅŸkenceler uygulayarak soykırıma tabi tuttu. Katledilenlerin 63’ü çocuk, 106’sı kadın ve 70’i ise yaÅŸlıydı. Soykırımla 8 aile tamamen yok edildi.

Bu vahim olaydan 487 kişi ağır yaralı olarak kurtuldu. Bin 275 kişi esir alındı, 150 kişi ise kayboldu. 26 çocuk tamamen, 130 çocuk ise kısmen öksüz kaldı. Kuşatma altındaki insanların çoğu acımasız yöntemlerle öldürüldü, uluslararası kuruluşlar ve dünya medyası olayı insanlık dramı olarak nitelendirdi.

Hocalı Soykırımı, uluslararası hukukun temel belgelerine (Cenevre SözleÅŸmeleri, Ä°nsan Hakları Evrensel Beyannamesi, Avrupa Ä°nsan Hakları SözleÅŸmesi, Sivil ve Siyasi Haklar Uluslararası SözleÅŸmesi) aykırı olmakla beraber Soykırım Suçunun Önlenmesine ve Cezalandırılmasına Ä°liÅŸkin SözleÅŸme’nin 2. maddesinde yer alan “Milli, etnik, ırki veya dini bir grubu kısmen veya tamamen imha etme” biçiminde tanımlanan “Soykırım” (“genocide”) kavramıyla tamamen örtüşmektedir. SözleÅŸmede ‘soykırım’ı tanımlayan 2. maddenin a bendinde yer alan “bir grubun üyelerinin katledilmesi” ve b bendinde yer alan “grup üyelerinin bedeni ve akli açıdan ciddi biçimde zarar verilmesi” koÅŸulları Hocalı Soykırımı sırasında yaÅŸananlar ile birebir uyuÅŸmaktadır.

Psikolojik arka plan

Sıkça karşılaşılan sorulardan birisi “Ermenistan ordusunun neden Hocalı’da bir soykırım yapma ihtiyacı hissettiÄŸi” sorusudur. Öncelikle Hocalı’nın, KarabaÄŸ bölgesindeki tek havaalanına sahip olma özelliÄŸi ve demiryolunun da buradan geçmesi nedenleriyle stratejik öneme sahip olduÄŸunu vurgulamakta yarar var. Ermenistan için soykırım gerçekleÅŸtirmenin psikolojik nedenleri de vardı. Ermenilerin genellikle Türklere karşı nefret duygularıyla yetiÅŸtirilmesi bunlardan biri. Bir diÄŸeriyse acımasızca bir katliam gerçekleÅŸtirerek Azerbaycan Türkleri’nin askerleri toprakları savunmaktan çok eÅŸlerini ve çocuklarını düşünmek zorunda kalmasını, savaÅŸmak yerine ailelerini savaÅŸ bölgesinden çıkarmaya çalışmakla uÄŸraÅŸmasını amaçlamış olmaları. Nitekim yıllar sonra Ermenistan CumhurbaÅŸkanı Serj Sarkisyan (soykırım kararını alan ve yöneten kiÅŸilerden birisiydi)  Ä°ngiliz gazeteci Thomas De Waal’a yaptığı açıklamada soykırım yapmakla amaçlarının Azerbaycanlıları daha da korkutmak olduÄŸunu ifade etmiÅŸti... Hocalı halen Ermenistan iÅŸgali altında. Kayıplardan ve esir alınanların bir kısmından halen haber yok. Resmi kayıtlara göre 5 bine yakın  Azerbaycan vatandaşı benzer durumda. Uluslararası hukuk açısından soykırım olduÄŸu tartışma götürmeyecek biçimde ortada olan Hocalı’da yaÅŸananlar için yapılacak çok iÅŸ var. KuÅŸkusuz ki bunların en önemlisi adaletin tescili ve yerini bulmasıdır. Günümüze kadarki süreçte adaletin yerini bulması, Hocalı Soykırımı’nın tanınması, suçluların cezalandırılması, maÄŸdurlarının maÄŸduriyetlerini bir ölçüde de olsa giderecek siyasal ve hukuksal nitelikli kararların alınması için çabalar sarf edilmiÅŸtir. Azerbaycan’da ve yurtdışında düzenlenen resmi etkinlikler, BM’in bazı ülkelerdeki temsilcilikleri önünde düzenlenen gösteriler, öğrenci derneklerinin giriÅŸimleri bunlara örnektir. Son yıllarda ise etkinliklerin koordinasyonu ve belgelerle daha çok desteklenmesi sürecine girilmiÅŸtir.

İşgal bitsin artık

Faaliyetler özellikle, Ä°slam Konferansı Gençlik Forumu giriÅŸimiyle geliÅŸtirilen ve koordinasyonunda yürütülen “Hocalı İçin Adalet” uluslararası bilgilendireme kampanyası çerçevesinde daha da hızlanmıştır. Meksika, Macaristan, Pakistan, Kolombiya, Çek Cumhuriyeti, Bosna-Hersek, Peru, Honduras, Romanya, Slovenya, ABD’nin çok sayıda eyaleti,  çeÅŸitli düzeylerde Hocalı Soykırımı’nı tanıdıklarına iliÅŸkin kararlar almıştır. Türkiye, Almanya, Ä°talya, Ãœrdün, Letonya, Ä°srail gibi çok sayıda ülkenin parlamentolarında Hocalı Soykırımı görüşülmüş ya da bu ülkelerin yetkilileri BM dahil uluslararası kuruluÅŸlarda yaptıkları toplantılarda insanlık suçlarından bahsederken Hocalı Soykırımı’na da deÄŸinmiÅŸtir.

Bu alanda yapılan çalışmalar intikam duygusundan ziyade adaletin tecellisini hedeflemektedir. Amaç hiç kuÅŸkusuz Hocalı Soykırımı’nın uluslararası alanda tam olarak tanınması, suçlularının cezalandırılması, maÄŸduriyetlerin giderilmesi yoluyla adaletin yerini bulmasıdır. Uluslararası hukukun iÅŸletilmesi, Hocalı’nın ve iÅŸgal edilmiÅŸ tüm Azerbaycan topraklarının bir an evvel ve kayıtsız ÅŸartsız iÅŸgalden kurtarılması da gerekmektedir.

[email protected]